Bitcoin ve kripto paralar geleceğin doğru yatırım tekniği mi?

Günümüz dünyası coronavirüs sebebiyle süratle dijitale doğru yöneliyor. Bu süreçte de ekonominin nabzı dahi dijital dünyada tutulmaya başladı. İlk kripto para olan Bitcoin ile beraber, kripto para teknolojisi de son dönemlerde en çok gündemi meşgul eden konular arasında olmayı sürdürüyor. Doğru yatırım tekniği ne? Geleceğin yatırım aracı olarak görülmesi doğru mu? Hukuki olarak teminat altına alınması için neler yapılmalı?

Kripto para ile ilgili son dönemlerde yaşananlar bazıları için hilekarlık tekniği iken, bazıları için şayet kazanç kapısı oluyor. Çok kazanan dahi oluyor, sonu intiharla biten zayiat dahi yaşanabiliyor. Dünya çapında trader’lik yapanlar bir Coin’in hangi gün, hangi tarihte nerede olacağını bildiklerini argüman ediyorlar. Grafiklere bakarak bu neticeleri çıkarttıklarını söylüyorlar.

Merak edilenleri Massachusetts Teknoloji Enstitüsü (MIT) Ekonomi Bölümü’nden Doç. Dr. Alp Şimşek ve Silikon Vadisi’nde data biliminin ve kripto paranın nabzını tutan Can Çolakoğlu ile konuştuk.

“Bitcoin teknik olarak para olduğu durumda pratikte yatırım aracı olarak düşünmekte yarar var”

Massachusetts Teknoloji Enstitüsü (MIT) Matematik ve Bilgisayar Mühendisliği bölümlerinden mezun olduktan sonra doktorasını Ekonomi Bölümünde yaptıktan sonra Harvard Üniversitesi’nde çalışan Doç. Dr. Alp Şimşek, şimdilik MIT Ekonomi Bölümü’nde çalışmalarını sürdürüyor.

“Bitcoin blokzincir teknolojisine dayanan dijital bir para çeşidi” diyen Şimşek, “Normalde kullandığımız TL ve Dolar gibi paralardan esas farkı piyasada dolaşan para miktarının bir algoritmaya göre belirlenmesi ve belli bir miktarın üstüne çıkamaması. Miktarının sınırlanmış olması açıdan altınla paralellik işaret ediyor. TL ve Dolar gibi paraların miktarı şayet, Merkez Bankaları yönünden denetimi sağlanıyor. Modern Merkez Bankaları para sayısını bedel istikrarını sağlayacak şekilde ekonominin ihtiyacına göre arttırıyor yahut azaltıyor. Paranın ekonomide oynayabileceği üç rol var: hesap birimi (ürünleri para cinsinden fiyatlıyoruz), değişme aracı (para kullanarak alış veriş yapıyoruz), yatırım aracı (parayı biriktirebiliyoruz). Bitcoin’in şimdilik oynadığı en mühim rol yatırım aracı. Hesap birimi rolünü oynayamıyor ve oynayacak gibi de görünmüyor. Değiş tokuş aracı biçiminde de sınırlanmış bir tüketimi var. Bitcoin teknik olarak para olduğu durumda pratikte yatırım aracı olarak düşünmekte yarar var. Bu açıdan dahi altınla paralellik işaret ediyor” diyor.

“Grafiklere bakarak netice çıkardıklarını söyleyenler, insanları hatalı yönlendiriyor”

Düşüş olduğunda geri yükselebildiğini dile getiren Şimşek, bu verileri veriyor:

“Ama daha çok dahi düşebilir. Piyasadaki başka yatırım araçları gibi Bitcoin’in de bedel faaliyetlerini eskiden kestirmek çok zor. Fiyat hareketleri piyasadaki talebin değişimine göre belirleniyor. Bu talep değişimlerinin eskiden ön görü edilebilirliği çok düşük. Fiyatların ön görü edilemez olmasının finansta bir adı var: “gelişigüzel yürüyüş (random walk) hipotezi.” Bu varsayım balans halinde fiyatların büyük oranda gelişigüzel bir seri gibi hareket ettiğini yani bedel faaliyetlerini ön görü etmenin zor olduğunu söylüyor. Grafiklere bakarak netice çıkardıklarını söyleyenler, insanları hatalı yönlendiriyor. Bu hususta çok çok empirik çalışma var. Örneğin, borsada yalnızca yakın zamandaki bedel değişikliklerine bakarak fiyatın gideceği yönü kestirmek büyük oranda muhtemel değil. Borsada bildiklerimize istinaden Bitcoin’deki hareketlerin de büyük oranda ön görü edilemez olduğunu söyleyebiliriz. Fiyatların gideceği yönün zor ön görü edilmesinin esas bir nedeni var: Kolayca ön görü edilseydi cümle alem para kazanırdı! Mesela bedel artacak ve bunu çok şahıs biliyor diyelim. O durumda talep artardı ve bu andaki bedel beklenilen artışı esasen yansıtırdı! Denge halinde fiyatın artma ve düşme olasılığı birbirine yakın oluyor. Fiyat tam manasıyla olmasa dahi büyük oranda gelişigüzel bir seri gibi hareket ediyor.”

“Hacklenme, arakçılık gibi hadiseler olduğu vakit şikâyet edebileceğiniz bir merci keşfetmek zor”

Geçtiğimiz günlerde yaşanan bitcoin sitelerinin kapanması, yatırım yapanların paralarının teminat altında olmadığını gösterdiğine dikkat çeken Şimşek, “Bitcoin’in merkezi otoriteye tabi olmaması denetlenmesini de daha zor duruma getiriyor. “Otoritesizlik” Bitcoin’in üstünlüğü gibi sunulsa dahi gerçekte dezavantaj olduğu yönler de var. Hacklenme, arakçılık gibi hadiseler olduğu vakit şikâyet edebileceğiniz bir merci keşfetmek zor” ikazında bulunuyor.

“Paradan kısa sürede para kazanma duygusal ağır basıyor ve insanlar çok çok lüzumsuz alış veriş yapıyor”

“Doğru yatırımı kavramak için “yatırımın hedefi nedir?” sorusuyla başlamak lazım” diyen Şimşek, bu verileri verdi:

“Yatırımın hedefi paradan kısa sürede para kazanmak değildir. Paranızı güvenliğini sağlamak ve piyasadaki o anki faizi ve getiriyi en tesirli şekilde kazanmasını sağlamaktır. Çalışmadan para kazanılmadığı gibi paradan dahi kısa sürede para kazanılmıyor. Yatırım portföyü oluşturmadan evvela bu mantaliteyi adamakıllı benimsemek gerekiyor. Piyasadaki faizi en tesirli şekilde kazanmak için paranızı türlü yatırım araçlarına yayıp bırakmanız gerekiyor. Risk iştahınıza göre, bir kısmını bankada faizde ve bir kısmını dahi riskli araçlarda tutmalısınız. Riskli araçlarda tuttuğunuz parayı yayabildiğiniz kadar yaymalısınız: borsa, bonolar, ev ve arsa, döviz, ecnebi borsalar. Ne kadar yayabilirseniz o kadar iyi. Bu konudaki ilke “yumurtaların hepsini tıpkı sepete koyma” prensibi. Paranızı ne kadar çok yayarsanız riski o kadar azaltmış olursunuz. Paranızı yayıp bıraktıktan sonra sağdan solan gelen tavsiyelere, tüyolara vs kulak tıkamanız gerekiyor. Yatırım konusu ile ilgili uygulanan en büyük yanılgı çok çok bilen satım uygulamak. Paradan kısa sürede para kazanma duygusal ağır basıyor ve insanlar çok çok lüzumsuz alış veriş yapıyor. Paradan para kazanmak için uygulanan bu alışverişlere kısaca “spekülasyon” diyoruz. Spekülasyon konusu ile ilgili çok çok çalışma var. Spekülasyon yapanların performansı parasını yayıp bırakanların performansından ortalamada çok daha az oluyor. Sebebi de fiyatlar büyük oranda ön görü edilebilir değil. O yüzden fiyatlar çıkacak diyerek alan yahut düşecek diyerek satanlar kar edemedikleri gibi tam tersi zarar ediyorlar. Aracı masraflarını ve bedel makaslarını ödedikleriyle kalıyorlar. Üstelik ferdi yatırımcılar zamanlamayı dahi ortalamada hatalı yapıyorlar. Mesela bedel düşmeden evvela alıyorlar yahut çıkmadan evvela satıyorlar.”

“Bitcoin’e ve başka kripto araçlara yatırımı şimdilik tavsiye etmiyorum”

Piyasalarda spekülasyon yapmayı kumar oynamaya benzeten Şimşek, “Kumarhanelerde ara sıra kazanabilirsiniz fakat ortalamada kaybedersiniz. “Kumarhane her daim kazanır” diyerek bir söz vardır. Finans piyasalarında dahi spekülasyon yapan ferdi yatırımcılar ortalamada kaybediyor, aracı kuruluşlar ve kurumsal yatırımcılar ortalamada kazanıyor. Bitcoin ve başka kripto yatırım araçları şimdilik ziyadesiyle spekülatif. Çoğu yatırımcı paradan para kazanmak için alış veriş yapıyor. Bazıları kazansa dahi ortalama ferdi yatırımcı bu işten zarar edecek. O yüzden Bitcoin’e ve başka kripto araçlara yatırımı şimdilik tavsiye etmiyorum. Spekülasyon fiyatları dahi daha hareketli duruma getiriyor. Bazı kripto piyasaları borsadan dahi riskli! Bunlar şimdilik sıhhatli yatırım araçları değil. İleride bu vaziyet değişebilir. Spekülasyon ve bedel oynaklığı azalırsa bir noktada yatırımlarınızın çok ufak bir kısmını kripto araçlara koymak makul olur. “Yumurtaların hepsini tıpkı sepete koyma” prensibi ışığında riski yayacağınız ufak sepetlerden bir tanesi de bu olur, altın gibi” diyerek teklifte bulunuyor.

“Bitcoin’i de rastgele bir yatırım aracı olarak görebiliriz”

Sabancı Üniversitesi’nde eğitimini tamamladıktan sonra ABD’deki Stanford Üniversitesi’nde Yönetim Bilimleri ve Mühendisliği alanında yüksek lisans yapan Can Çolakoğlu, Intel ve Bosch gibi şirketlerde tasarı ve mahsul idaresi yaptıktan sonra data bilimi alanına geçiş yaparak Coinbase’de data bilimci olarak çalışıyor. Can Çolakoğlu, Silikon Vadisi’nde data biliminin ve kripto paranın nabzını tutuyor.

“Bitcoin, Satoshi Nakomoto takma isimli şahıs yahut bireylerin 2008 senesinde yayınladığı bir makaleyle gün ışığına çıkan ilk kripto para” diyen Çolakoğlu, “Bugün gündemimizde olan kriptolamaların birçoğunun hem ideolojik üstelik teknik olarak esin kaynağı Bitcoin (BTC). Bitcoin’i reel anlamda dijital kılan şey gerçekte blok zinciri ismini sunduğumuz teknoloji. Blok zinciri aracılığıyla Bitcoin işlemlerinin gerçekliği networkun tamamı yönünden devamlı onaylanıyor, böylelikle de paranın kopyalanması yahut kayıtların değiştirilmesi olanaksız oluyor. Bitcoin’i bugün kripto para borsalarından temin etmek muhtemel. Ülkelerin bu konudaki kanuni düzenlemesine tabi olarak prosedür gösteren bu borsalarda kullanıcılar TL, Dolar yahut Euro gibi bedel para birimleriyle kripto para alıp satabiliyor. Bitcoin’i de rastgele bir yatırım aracı olarak görebiliriz gerçekte. Nasıl ki döviz, altın yahut emlak aldığınızda kıymeti her gün azıcık değişiyor, piyasalara tabi olarak büyük zayiat yahut karlar yaşanabiliyorsa Bitcoin’de de benzeri muhtemel” diyor.

“Birçok kripto para projesinin altında reel birtakım yahut teknoloji olmadığı ve fırsatçılıktan ibaret olduğu bir reel”

Her ülkenin kendi para ve borsa düzenlemelerini yapma kuvveti ve yükümlülüğü olduğunu kaydeden Çolakoğlu, “Eğer devlet Bitcoin gibi kripto paraların yatırımcı için güvenilir olmadığına yahut ekonomi için yararlı olmadığına kanı getirirse mutlaka bu yönde planlama yapabilir. Benim görüşüm her yeni teknoloji gibi kripto paraların dahi mutlaka risk içerdiği ve yatırımcıların incelemelerini yapıp kendi risk profillerine göre hareket etmeleri gerektiği tarafında. Birçok kripto para projesinin altında reel birtakım yahut teknoloji olmadığı ve fırsatçılıktan ibaret olduğu bir reel, kanımca teknoloji ilerleyip kullanım alanları yaygınlaştıkça bu tür yalancıktan projelerin yok olduğunu ve reel kıymet yaratan projelerin öne çıktığını göreceğiz. Aynı vakitte Türkiye’nin de bu alanda dünyanın gerisinde kalmak istemeyeceğini ön görü ediyorum, o yüzden ilk tepki negatif olsa dahi gelecekte umuyorum Türkiye’de de kripto paraları barındıracak yönetmelikler geliştirilecek” biçiminde konuşuyor.

“Benim bu alanda yatırım yapan insanlara önerim kaybetmekten korkmayacakları paralarla yatırım yapmaları”

“Kripto paralar çok riskli yatırım araçları” diyen Çolakoğlu, bu önerilerde bulunuyor:

“Değerli metaller, pay senetleri, bonolar, emlak vs. gibi bayağı olduğumuz ve önemli yönetmeliklere tabi varlıklara kıyasla çok daha büyük tehlikeler içeriyor kripto paraya yatırım uygulamak. Tabi risklerle beraber büyük bir kazanç potansiyeli de var. Benim bu alanda yatırım yapan insanlara önerim kaybetmekten korkmayacakları paralarla yatırım yapmaları. Kripto paralar evi arabayı satıp yatırım yapılacak varlıklar değil, esasen zorlu ekonomik koşullarla karşı karşıya olan Türkiye’de muhtemel bir kripto para krizinin insanları parasından etmesi çok ürkütücü bir senaryo. Ben en azından Bitcoin’in altın gibi kabul görmüş bir varlık gizleme aracına dönüşeceğine inanıyorum fakat bu riski yok etmiyor. Ayrıca yatırımcılar ünite fiyatını düşük buldukları kripto paralara yönelebiliyor ve bu yolla gerisinde hiç bir esas belirti olmayan, üstünde hiç kimsenin çalışmadığı Dogecoin gibi projeler çok yükselebiliyor. Dogecoin’den para kazanan okuyucular alınmasın fakat o kazancın kumardan farkı yok. Projeleri araştırmadan, kulla nim kısmı var mı bakmadan yatırım yapmayın. “